Xornalismo como reflexo da sociedade

FERNÁNDEZ PEREIRO, FERRÍN ALONSO E JORGE VIDAL

Biblioteca Ánxel Casal

Dende hai uns anos, a prensa está sendo cuestionada por moitos colectivos polo seu xeito de tratar determinadas noticias. Entre outras, destacan a maneira de informar sobre as mulleres ou a pouca presenza destas nas informacións, chaves para comprender o motivo deste rexeitamento. O miolo da última reunión do Círculo Muller e Comunicación constituírono a responsabilidade dos medios ó comunicar e a relevancia das opinións sobre mulleres nos xornais, redes sociais ou medios de difusión. 

Un correcto tratamento para unha correcta sociedade

Falando, en primeiro lugar, acerca do tema do rexeitamento cara os medios de comunicación, Alba Taladrid, de Xornalistas Galegas, comenta unha anécdota de cando facía reportaxes: “A min pasoume mil veces facendo reportaxes: vas falar coas traballadoras sociais e din que non queren saber nada da prensa porque sempre que saídes, saídes facéndonos dano”. A continuación, asegura: “Os xornalistas teñen que admitir de onde vén a súa fama e limpar a súa imaxe, que vén dunha realidade que é innegable”. Ademais, propón unha solución para as xornalistas: “Comezar a vendernos como unha vertente alternativa a este xornalismo”.

Por outra banda, Sara Torreiro, colaboradora de Luzes e Praza Pública, dálle a razón, pero subliña que, ás veces, ó tratar determinadas noticias, os profesionais dos medios non teñen tanta especialización no tema: “Neste verán unha das xornalistas do Colexio falaba da Renta de Integración Social de Galicia (RISGA), e co que transcribía, eu dixen: pero esta rapaza de onde sacou todo isto? Porén, despois pensei: Claro, é que esta muller non sabe nada de RISGA, estanlle falando en chino mandarín. Entón transcribe o que entende”. Despois puntualizou en que hai que ter comprensión nestes supostos, xa que “seguramente sería unha bolseira, contratada uns meses no verán cobrando unha basura, á que lle poñen un tema diante que é complexo e no que hai terminoloxía que é moi específica”.

Alba Taladrid (Esq), Pilar Estévez (Centro) e Sara Torreiro (Dta)

Achegando o tema cara o feminismo, Pilar Estévez, de Plataforma Feminista Galega, asegura que cun pouco de formación feminista, un sería máis consciente do que está a dicir e do que está infravalorando: “Desvalorízase o traballo das mulleres nun espazo que é vital”. Sobre a xornalista que tratou o tema da RISGA, Pilar opina: “Tes que aprendelo, sabelo e comentarllo á rapaza, ou incluso axudala porque ao mellor non lle sae”. Aparte diso, engade: “Outra cousa é que ti arremetas contra un medio corporativo porque si que ten unha responsabilidade”. Alega que eses medios teñen un consello de redacción e deberían ter unha responsabilidade. “Estes señores non se poden crer os amos, e a maioría son grandes corporacións con gran capital. Non se poden crer impunes”, asegura.

Vivimos nunha sociedade machista e, segundo di Sara, os medios teñen unha responsabilidade social: “É responsabilidade dos medios transmitir que unha sociedade sen violencia machista é unha sociedade mellor; non só para as mulleres, para todos”. Saca o tema da violencia machista e o seu trato na prensa, e sentencia: “Unha sociedade na que se respecta á muller é unha sociedade mellor en todo”.

O xénero de opinión

“Na opinión hai laxitude, e é un xénero moi importante”, a Sara preocúpalle que o código deontolóxico das noticias non se empregue co mesmo rigor neste tipo de artigos: “Ti non podes poñer nunha páxina os logros do colectivo LGTBI e, na seguinte, un artigo de opinión falando de maricones”. A conversa nese intre tiña como tema principal a opinión. Este xénero xornalístico é unha ferramenta que debe ser usada seguindo unhas pautas determinadas. Así o explicaba Alba: “Para min o máis perigoso do machismo corre na opinión. Unha, porque se permite todo, outra, porque a opinión é a lectura das elites sociais, a súa incidencia social é moi forte e estamos permitindo opinar a calquera. Vostede decide a quen lle da espazo e a quen non. Ese tipo de artigos teñen que desaparecer dos xornais”. Co seu argumento deixa patente a necesidade de que a opinión dos medios de comunicación pase por un filtro editorial previamente.

Segundo di o Código Deontolóxico do Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia, débese actuar con especial responsabilidade e rigor no caso de opinións con contidos que poidan suscitar discriminacións por razóns de sexo, raza, crenza ou extracción social e cultural. Seguindo co tema, Pilar fixo un apunte con respecto á liña editorial: “Hai una liña, e é totalmente individual, que está en contra da liña editorial”. Ante isto, Alba respondeu sen dubidar: “Pois as opinións individuais dalas no ascensor. Nun medio de comunicación das as sociais”.

Sara ilustrou un exemplo de opinión que nin pasa ese filtro editorial nin cumpre co código deontolóxico: “Mira o caso de Manuel Morales. Copio o arranque: o medo ó feminismo radical consegue que poucos medios informativos se atrevan a lembrar que hai mulleres que se entregan de xeito voluntario a homes violentos sabendo que poden matalas”. Manuel Morales do Val é un xornalista que escribiu unha columna de opinión no Correo Gallego na sección “Crónicas Bárbaras” , ademais de en Atlántico Diario, no que establece que as vítimas de violencia de xénero son as culpables de sufrila. Alba precisamente apuntou que lle escribiron ó Atlántico sobre ese caso dende o seu medio e agregou: “Está sobrevalorado falar sen filtro”.

Alba Taladrid, representante de Xornalistas Galegas

As mulleres tamén queren un espazo na opinión e sobre iso tratou a integrante de Xornalistas Galegas: “A prensa ten unha mensaxe para nós que é caladiña estás máis guapa. Non hai artigos de opinión de mulleres, nós aparecemos como testemuñas, nós somos a veciña do señor que morreu, somos a consumidora. Pero nunca somos a especialista, nunca a experta, a referencia. Tiñamos unha foto sobre unha mesa de expertos, en México, sobre a  lactancia, e só eran dez homes”, expresaba Alba. Con isto facía referencia ó ínfimo espazo co que contan as mulleres nas informacións.  

Outra das ferramentas que se utilizan para a opinión i expresión de ideas son as redes sociais. Sara incide, neste sentido, na falta de formación como consumidores de redes exemplificándoo: “VOX ten unha estratexia superguai, que é Vou dicir unha burricallada, a máis grande que se me ocorra, e iso vaise amplificar mogollón. Cando se critica o feminismo, as feministas compárteno cabreadas, e os deles, os que o cren de verdade, tamén o comparten. É todo unha estratexia”. Toma a palabra Pilar e insiste tamén no perigo das redes sociais, sendo para ela unha ferramenta que aínda estamos aprendendo a empregar.

Sara, de novo, ademais de sinalar o problema, propón unha forma de actuar para os consumidores de redes sociais. Esta consiste en compartir noticias que valen a pena, no canto daquelas que non: “Compartindo esa cousa que che pareceu unha aberración, o único que estas provocando é que todos os teus contactos lle vaian dar alí o click e lle estean dando cada vez máis visitas. É unha cuestión que como consumidores debemos preguntarnos”.

Espectáculo ou información?

Alba, falando sobre o tema das agresións machistas, engade sobre o escaso control en torno aos homes agresores: “Isto ocorre porque nas prioridades de Defensa ou de Interior, de seguridade da cidadanía non está este problema, porque isto é un problema dun colectivo”. Pilar recalca: “É un problema social”. Sara fai unha achega do tratamento informativo de femicidios -coma o de Diana Quer- e da espectacularización da información, e critica: “En vez de tratarse coma un problema social, arraigado na sociedade, trátase coma un supersuceso, e en vez de analizar as causas, analizamos como ía vestida, se ía correndo, se o agresor tiña detencións policiais… Cando suceden este tipo de casos tan mediáticos, os medios de comunicación recorren a uns estereotipos que son moi prexudiciais e que sempre son dicotómicos”.

Acerca disto, Pilar remata dicindo: “Xa está moi caduca esa forma de tratar a noticia, xa está pasada de rosca”. Por outro lado, Alba recalca que nun asasinato, as testemuñas non dan valor informativo: “Cústanos facer entender que non podes ir a pedir testemuñas cando hai un asasinato de violencia de xénero. Tes que ir a especialistas, tes que ir a redes… Pero non podes ir a falar co veciño, porque non ten nada que dicir”.

Violencia, vexación e marxinación son só algunhas das sensacións que as verbas xornalísticas mal usadas poden transmitir á muller. As páxinas dun xornal, as emisións de radio ou os minutos televisivos abranguen unha responsabilidade social tremenda da que debemos ser conscientes, dende a cidadanía e dende as propias redaccións. Os feitos non son o máis terrible cando o seu tratamento pode chegar a ser tan precario.

A acción

O día sete de marzo, xusto antes do 8M, o Colexio de Xornalistas publicou na súa conta de Twitter un vídeo no que colaboraron os integrantes do círculo de Muller e Comunicación deste observatorio cidadán. Na peza audiovisual xógase coas seis preguntas que toda peza informativa debe respostar: que, quen, como, onde, cando e por que. As preguntas que seguen ós interrogantes fan referencia á falta de presenza, ó tratamento precario ou ás inxustizas que sofre a muller no campo da comunicación. Unha chamada de atención ó deficiente espazo que se lle outorga á figura feminina nas informacións.

Ligazóns

Colexio de Xornalistas de Galicia. Código deontolóxico do Xornalismo Galego. Colexio de Xornalistas de Galicia. Recuperado de:  http://xornalistas.gal/colexio/codigo-deontoloxico-galego/#

Praza Pública. O Colexio de Xornalistas ve “inaceptable culpabilizar as vítimas da violencia machista” nos medios (11 de  xaneiro do 2017). Praza Pública. Recuperado de: https://praza.gal/movementos-sociais/o-colexio-de-xornalistas-ve-inaceptable-culpabilizar-as-vitimas-da-violencia-machista-nos-medios

Aragón, María. (8 de agosto do 2018). Un debate sobre la lactancia materna con seis hombres y ninguna mujer. elPeriódico. Recuperado de: https://www.elperiodico.com/es/extra/20180808/polemica-foto-ausencia-mujeres-debate-lactancia-materna-mexico-6980889

Fotografía de portada: Pxhere