A necesaria reordenación social

GARCÍA FERNÁNDEZ, GARCÍA ROCA E GONZÁLEZ RODRÍGUEZ

Biblioteca Ánxel Casal

Nos últimos tempos son moitas as formacións políticas que incluíron nos seus programas medidas orientadas á muller co argumento de mellorar a situación do colectivo. Os medios de comunicación xogan un papel importante á hora de difundir estes discursos, que xeralmente chegan ó público mesturados coa opinión do activismo feminista. Neste encontro falamos de feminismo e política coas nosas colaboradoras, afondando no discurso e na linguaxe inclusiva.

A situación política e o feminismo

Este ano, a folga do 8M volveu ter un apoio masivo. A integrante de Plataforma Feminista Galega, Pilar Estévez, reflexiona sobre o camiño que as feministas tiveron que percorrer para chegar a onde se atopan hoxe, alegando que constitúen unha parte pequena da sociedade á que nunca se lle regalou nada. Considera necesario que os partidos e os sindicatos deixen de lado os intereses políticos e permitan á muller ser a protagonista central das mobilizacións. Alba Taladrid, de Xornalistas Galegas, anima a apostar por outras formas de activismo aparte dos movementos colectivos: “Como a xente cada vez é máis descreída, en asociacións e en partidos, hai que facer un activismo individual. Falar entre nós e que todas as que cremos nisto de verdade fagamos activismo no día a día”.

Sara Torreiro, colaboradora de Praza Pública e Luzes, reflexiona sobre o espazo que teñen algunhas minorías dentro do propio movemento e cuestiónase se o discurso feminista é inclusivo: “É importante que o discurso maioritario incorpore todas as demandas, aínda que tamén creo que cada colectivo debe ter a súa axenda”. E explica o que acontece cos medios de comunicación: “Os medios publican máis sobre o feminismo branco porque hai unhas dinámicas de xerarquización de noticias. Xa non só porque o medio sexa así, senón porque é o que demanda o consumidor, é unha lóxica un pouco perversa”.

Pilar engade o seu punto de vista persoal: “O feminismo, xa en si mesmo, é antirracista […]. Os choques culturais non nos deixan ver que, ás veces, por estratificar tanto creamos etiquetas. Se ti te innovas no feminismo, no canto de etiquetarte como afro dentro deste, ti xa estás loitando pola túa igualdade e polos teus dereitos. Iso si, o que ten que facer o feminismo é que a súa linguaxe te inclúa”. Considera tamén que se eses grupos non se senten incluídos é porque a comunidade feminista non está sabendo comunicar os seus valores.

Continuamos falando do activismo en redes, e Sara declara o seu apoio ás tendencias mainstream, é dicir, ás correntes maioritarias e xa asimiladas pola sociedade, e cre que é positivo que o feminismo emerxa da súa marxinalidade cara un terreo máis público: “Se dentro dese mainstream podes meter o teu propio consumo cultural, ideolóxico… eu creo que está ben, porque non todos somos Simone de Beauvoir. Moitas feministas critican a Ylenia de Gandía Shore, pero se miras o seu twitter, pon unhas cousas que alucino. Ás veces, a certo estrato social failles máis favor Ylenia que unha gran teórica do feminismo. Creo que é importante a comunicación en todos os ámbitos e eu estou a tope co feminismo de polígono”, afirma, roubando unha risotada ás súas contertulias. Alba concorda con Sara na necesidade de adaptar o discurso a todos os niveis da sociedade: “Somos diversas e polo tanto temos referentes diversos tamén; se eses referentes teñen un compoñente feminista sempre aportan”.

Sara Torreiro (fondo) observa a Alba Taladrid

A colaboradora de Luzes, alerta de certas prácticas que adoitamos repetir e que nos prexudican como consumidoras de redes sociais: “Tendemos moito a compartir titulares e cousas que non nos gustan […]. Espallando esa cousa que che pareceu unha aberración, estás provocando que todos os teus contactos lles dean cada vez máis visitas”. Pilar está de acordo con Sara: pensa que as especialistas en comunicación deberían asesorar a aquelas que se ocupan do movemento social, ó que Alba responde que xa traballan ó redor desa idea: “Nós temos o obxectivo de facer un decálogo para aplicar sempre, un modus operandi permanente. Por exemplo: ocupar espazos, onde hai un artigo machista mañá imos a falar de feminismo… Non imos contestar a ese señor, non imos facer alusión, pero mañá imos dar espazo e formación en feminismo”. Sara confirma: “O tempo que perdes en contestar a alguén é tempo que perdes de inserir o teu discurso […], facelo vai ser máis produtivo e pedagóxico que o outro”. Con respecto á forma de replicar as noticias, Pilar insiste: “Temos que controlar os fluxos informativos nós, non deixar que nos controlen”.

Cando o partido de extrema dereita VOX obtivo escanos nas pasadas eleccións andaluzas,  varias influencers dixeron que a solución era o feminismo. Alba afirma que o colectivo non pode ser a resposta a todo, pero: “É certo que se todos fósemos feministas probablemente VOX non tería nin un escano”. Afirma que o feminismo vai máis alá da precariedade económica e laboral, que é poñer á muller no centro da vida: familiar, laboral, social… E valora ó movemento anticapitalista. Alba concorda, e explica por que: “Entendendo ó capitalismo como xerador de precariedade, na que o último eslavón é a muller”. E defende que o feminismo é o contrario.

Na opinión de Pilar, o feminismo ten outro modo de entender a vida e as relacións comerciais, incidindo en que é necesario cambiar o xeito de producir: “Eu teño clarísimo que somos a gran forma de cambiar o planeta. Cando un partido político de esquerdas di que é feminista ten que ter moi claro que se vai a cuestionar a súa parte económica, a estruturar unha sociedade e a facer plans para o desenvolvemento con esa perspectiva”.

Ó respecto do discurso feminista, Pilar expón que debe adaptarse tamén a unha escala de valores comprensible polo conxunto da sociedade e que é importante establecer categorías nas reivindicacións: “Non é o mesmo que unha persoa te insulte a que te viole nun portal”, explica. Coa integración deste argumento Alba recorda unha pancarta situada nunha rotonda de Santiago de Compostela que afirmaba que non poder conciliar tamén é violencia: “Eu dinlle mil voltas e penso que este tipo de lemas fan moitísimo dano”, e advirte que este discurso non é fácil de asimilar polas persoas que pensan que a violencia é unicamente física.

Pilar cre que o feminismo debe reflexionar sobre as súas propias eivas e asumir que existe falta de formación, incluso dentro dos círculos feministas. Isto provoca que, ás veces, algunhas compañeiras perdan de vista os valores que se reivindican, tanto nos contidos coma no xeito de actuar: “Non podemos rexernos patriarcalmente no espazo público, usando os mesmos modais que usa o patriarcado […]. Cando os grupos pequenos son sectarios, as formas pérdense e a didáctica non existe”. A de Xornalistas Galegas engade que o sectarismo e a sororidade non son compatibles, e dende a súa perspectiva, o feminismo está indo na dirección axeitada: “Ser transversal, aberto e onde caibamos todas”.

Alba Taladrid (Esq) e  Amanda Fernández (Dta)

A linguaxe inclusiva

Segundo o portal actitud.fem, a linguaxe non sexista busca que as mulleres estean presentes no idioma e promove un uso da lingua que evite centrar a atención nos homes ou no androcentrismo. Na actualidade existen numerosas guías de apoio, como por exemplo a publicada polo Colexio de Xornalistas xunto co alumnado da USC. Mais Alba admite que ten problemas coa linguaxe inclusiva: “Temos que aprendelo, cóstanos porque somos cómodos”.

Falando da inclusión de ambos xéneros na escrita, Sara considera que parte do problema vén das limitacións espaciais do xornalismo e pon o foco noutras formas máis igualitarias: “Eu penso que o desdobramento ás veces pode dificultar a lectura, pero existen moitos termos neutros que se poden usar perfectamente, como por exemplo secretaría xeral en vez de secretario xeral”. Ela opina que é cuestión de acostumarse e interiorizar estas expresións e pon como exemplo o libro de Yannis Varoufakis, O Minotauro Global, un libro de economía que trata a crise económica de 2008 e que está escrito en linguaxe feminina inclusiva.

En resposta ó argumento típico de que a lingua sempre foi así e que non hai por que cambiala, a colaboradora de Luzes pon un exemplo moi gráfico: “Se por exemplo eu agora vos digo que entrei nunha sala e había varios científicos, pensades en que todos son homes, aínda que houbese mulleres. Porque, ó final, as cousas que non se nomean non existen”. Sinala que ese é un dos problemas da linguaxe non inclusiva, que masculiniza, entre outras, a esfera profesional. Tradicionalmente, certos sectores profesionais da sociedade, medicina, ciencia, ensinanza universitaria…, eran mundos dominados por homes, debido a que só eles tiñan acceso á educación. Os tempos cambiaron, e na actualidade as mulleres son maioría en moitos ámbitos. Estes cambios sociais deben verse reflectidos na lingua, en palabras de Alba: “Cambia a realidade e cambia a forma de reflectila”.

“Seguimos entendendo o feminismo como un movemento social dun colectivo determinado, pero non, o machismo é un problema do conxunto da sociedade e, polo tanto, o feminismo é unha necesidade do conxunto da sociedade”, asegura Alba mentres reflexiona sobre como o terrorismo de ETA se converteu nun problema de Estado no momento no que pasou das páxinas de sucesos ás primeiras planas. “Sen embargo os datos de mulleres seguimos relegándoos a sucesos, porque son tratados coma un problema concreto dun colectivo concreto, e non, son o primeiro problema social, un problema de Estado”.

ACCIÓN

Aquí rematamos este bloque, na próxima reunión trataremos de mergullarnos no espazo da muller nos medios e a perspectiva feminina. Para afondar na temática, contaremos con máis voces que non podemos aínda desvelar. En canto a nós, seguimos traballando para conseguir dar a coñecer o noso proxecto e, coma vindeira acción, propoñerémoslles ás nosas expertas realizar un video colaborativo para difundir en redes sociais.

LIGAZÓNS

• “Estoy a dos de petar”. Reflexiones post 8M del pre 8M. (12 de marzo de 2019). El Salto. Recuperado de: https://www.elsaltodiario.com/huelga-feminista/estoy-a-dos-de-petar-reflexiones-post-8m-del-pre-8m

• A facultade de Ciencias da Comunicación da USC publica unha… (2019).Colexio de Xornalistas de Galicia. Recuperado de: http://xornalistas.gal/novas-eventos/novas/a-facultade-de-ciencias-da-comunicacion-da-usc-publica-unha-guia-de-linguaxe-inclusiva-en-colaboracion-co-cpxg/

• Comunicado feminista ante as agresións ao noso patrimonio e ás nosas vidas. Plataforma Feminista Galega. (16 de marzo de 2019). Recuperado de: https://plataformafeministagalega.org/comunicado-feminista-agresions-patrimonio-nosas-vidas/
• Feminismo y Vox. (3 de decembro do 2019). Eldiario.es Recuperado de: https://www.eldiario.es/barbijaputa/VOX-juez_serrano-elecciones_andaluzas-barbijaputa_6_833676637.html
• Grijelmo, Á. (2 de decembro 2019). Análisis | ¿Invisibiliza nuestra lengua a la mujer?. El País. Recuperado de:  https://elpais.com/cultura/2018/11/28/actualidad/1543418937_639835.html
• Twitter. (11 de mayo 2017). Recuperado de: https://twitter.com/YleniaGandiaSh/status/862643313492598784
• Xornalistas Galegas reclama un tratamento cualificado e rigoroso da información sobre violencia de xénero. (23 de novembro 2019). Xornalistas Galegas. Recuperado de: https://xornalistasgalegas.org/2018/11/23/xornalistas-galegas-reclama-un-tratamento-cualificado-e-rigoroso-da-informacion-sobre-violencia-de-xenero/

Fotografía de portada: Nuria González