Sobre a responsabilidade dos medios no auxe da pseudociencia

GONZÁLEZ FONTÁN

Facultade de Filoloxía

Nos tempos que corren é cada vez máis grande o número de persoas que recorre a prácticas como o reiki ou a tratamentos homeopáticos cando se atopa enferma, e desta situación xorde un amplo debate acerca da súa eficacia e dos motivos que propiciaron o seu aumento.

Os medios de comunicación son acusados en ocasións de facer de altofalantes da pseudociencia e de ter, polo tanto, gran parte da responsabilidade no aumento expoñencial da mesma. A médico Carmen Fernández é desta opinión e advirte sobre a importancia de publicar a información de maneira clara, pois “para o público xeral o que pon nos medios é palabra de Deus”. Algunhas noticias poden xerar nas persoas ideas equivocadas se non se contan de maneira intelixible. “É responsabilidade dos medios non frivolizar con determinados temas. Debería falarse da pseudociencia como terapias complementarias”, opina o expresidente da Asociación Galega de Medicina, Suso Sueiro, que incluso dubida que o termo “pseudociencia” sexa correcto, pois leva tratando igual ós pacientes dende o século XVII.

Que actitude deben adoptar entón os xornalistas no tratamento destes temas? Así como non se pode negar a responsabilidade no auxe da pseudociencia; non debemos negar tampouco o deber de escoitar ós profesionais da sanidade e mudar o tratamento dado ata agora. Queta Rivas, vicepresidenta do Colexio Médico, recoñece que incluso “se cuestiona se debería estar permitido difundir este tipo de información”, pero que en todo caso o problema é a intencionalidade: “se ti queres ser ético debes informarte e publicar algo que é veraz, se ti queres vender publicas o que a xente compra”. As críticas ós profesionais da comunicación por buscar o titular non son novidade e ante temas como o que nos atinxe hai que reflexionar sobre as consecuencias reais que pode ter na poboación dar informacións segadas, por moi atractivas que poideran resultar.

O maior problema co que se atopan os médicos a causa da prensa e a televisión, son as falsas expectativas que, comenta Suso, se alimentan en exceso: “Non se debe falar de terapias curativas se non se demostrou que curan”. Anota Queta que, ademais,  xeran unha frustración ó facer uso do sistema sanitario que “leva moitas veces a vías alternativas que son aínda máis desastrosas”. A solución parece atoparse, dá igual as voltas que se lle dea en “pensar no que é ético e no que é vendible”. Nisto fai fincapé Carmen, quen, por outra banda, rompe dedicou algunhas palabras en favor da prensa fronte á televisión, pois parécelle que xoga un bo papel na transmisión de hábitos de vida saudables. Sobre a televisión opina que hai programas que son “telelixo” e cuxo tratamento da información “pode levar a certo sector de audiencia a enganos”; continúa dicindo que “deben poñer toda a información enriba da mesa e que a xente decida, o que decide sobre a súa enfermidade é o paciente”.

O mal tratamento nos medios de comunicación non é a única causa que explica o auxe da pseudociencia. Suso puntualiza que “os medios responden á realidade social (…); a cidadanía tampouco aposta por iso, nin a educación nos colexios, nin na cultura municipal…”, e que ó fin e ó cabo “a noticia é o que é disruptivo”. Tamén coincidimos con Queta cando afirma que “a prensa ben usada é un método que dá un valor divulgativo importante.” 

Acción

Con intención de responder precisamente á (outra) realidade social, dende este Observatorio queremos dar voz a estas opinións e informar como se debe respecto a este e outros temas relacionados coa sanidade, tal e como os expertos na materia piden. Para isto elaboraremos uns pasquíns que recollan os datos e ideas que eles consideran de maior importancia difundir, así como un dicionario para aclarar as diferentes dúbidas terminolóxicas que poidan estar máis estendidas socialmente.

Continuaremos a afondar no debate sobre a relación entre sanidade e política, intentando concretar e matizar ao máximo o carácter político que poideran ter as causas  dos problemas do sistema sanitario, atendendo a aqueles que están de actualidade despois de seren denunciados polos propios profesionais. Porén, tamén nos ocuparemos dos aspectos máis vantaxosos; conformaremos así, na medida do posible, o cadro completo da relación sistema sanitario-política. Paralelamente, estase a recoller información e vocabulario para elaborar material divulgativo cos aspectos que as propias fontes consideran máis relevantes que a sociedade coñeza.

Conversaron connosco:

• Suso Sueiro, expresidante da Asociación Galega de Medicina Familiar e Comunitaria
• Carmen Fernández, médica de familia.
• Queta Rivas,  vicepresidenta do Colexio Médico

 

Bibliografía:

Atlántico. (14 marzo de 2019). Los centros de salud de Vigo irán a la huelga los días 9, 10 y 11 de abril. Recuperado de : https://www.atlantico.net/articulo/vigo/jefes-primaria-dejan-cargo-porque-xunta-da-soluciones/20190312231433696213.html
Esteban, P. (12 febrero de 2018). 403 – Forbidden. Recuperado de: https://www.elconfidencial.com/espana/2018-02-12/pediatras-alertan-centros-salud- mir_1519330/
Paniagua, A. (13 marzo de 2019). Vigo: Los jefes de los centros de salud de Vigo vuelven a dimitir. Recuperado de: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/vigo/2019/03/12/jefes-centros-salud-vigo-vuelven-dimitir/00031552408466400822798.htm