Arte e igualdade, historia de amor e desamor

IGLESIAS ANDRADE E LÓPEZ FERNÁNDEZ

Cafetería Airas Nunes

Ao longo da historia as mulleres sempre estiveron relegadas a un segundo plano. De feito, se introducimos nun navegador os termos: pintores, músicos, cantantes, artistas… case todos os resultados teñen xénero masculino. Con todo, nos últimos anos si que houbo unha mellora da situación e cada vez a presenza da muller no mundo artístico é superior, pero a que prezo?

“O que pasa no mundo da música, sobre todo nos festivais que están moi de moda, é que se trata de cubrir unha cota de mulleres artistas, para que a prensa non se bote enriba dos organizadores”, engade Andrés Toimil, membro dun grupo de música, ante esta nova de La Voz de Galicia. Os integrantes do círculo coinciden en que a situación se está forzando demasiado e o que buscan os promotores dos festivais é conseguir un número determinado de artistas femininas sen importar realmente a súa calidade e o seu talento. “O peor é confundir iso coa igualdade, porque esta só vai existir cando chegue un punto no que dea igual se contratas a un número de homes ou de mulleres”, comenta a cantante e activista feminista Elisa Sánchez.

Retomando a nova, Alicia Groba, cantante con varios anos de traxectoria, aportou unha experiencia persoal que non deixou indiferente a ninguén e exemplifica, sen dúbida, ese espazo que as mulleres foron loitando por gañar no panorama artístico. “Unha vez fun mercar cordas de guitarra e o dependente díxome que me ía dar unhas brandiñas para que non me fixera dano. Quedei sorprendida, eran unhas cordas pésimas. Ademais, intentou xustificarse dicindo que non había moitas rapazas que tocasen a guitarra”. Este feito non é algo illado xa que ao longo da historia, remontándonos incluso ao antigo Exipto ou á Roma de Xulio César, son moitas as artistas e compositoras que tiñan que vivir baixo o anonimato ou pseudónimos para poder publicar, de aí o seu escaso recoñecemento.

Cambiando de disciplina, achegamos outra nova de La Voz de Galicia, que tocaba o tema de murais. “Con esta información si que vexo que estamos ante un traballo no que a violencia xa se ve como algo estrutural, e iso é positivo”, afirma Xoana Almar, muralista de Cestola na Cachola, que comeza centrándose na temática da creación para posteriormente seguir falando da presenza feminina nesta disciplina. En canto aos temas, é certo que un erro no que caen moitas veces os artistas é centrar a problemática na vítima, non no agresor. “Fáltanos esa sensibilidade porque ninguén nola ensinou”, sostén o graffiteiro Pablo Castiñeira, ao que Deiviz Kostoya, pintor e xornalista compostelán, agrega que “está mal visto corrixir a alguén” e cre que por iso moitas veces se chega a desencadeantes desta índole.

Volvendo ao número de artistas, no mundo dos murais si que se nota un avance e os activistas recoñecen que a cifra de mulleres que foi facéndose o seu oco neste campo é cada vez maior. Xoana Almar ratifica este dato cun caso que coñece de primeira man: “Festivais como o Desordes, no que participo, si que sufriron un cambio a nivel participación feminina dende os seus inicios ata hoxe, e como o Desordes, moitos outros”. Tristemente isto non ocorre en todas as disciplinas e moitos dos artistas amosan a súa preocupación.

Por exemplo, en actividades coma o breakdance, hai un número de nenas e nenos similar ata ben entrada a adolescencia, onde a porcentaxe de mulleres se reduce en cantidades abismais. Deiviz Kostoya cre que isto se debe a “unha cuestión de imaxe” e por iso chegada tal etapa as mozas abandonan estas prácticas aínda gustándolles. “O que ocorre é que ao final elas non se profesionalizan e eles si, e logo cando queres contratar monitores para cursos de breakdance ou graffiti non atopas mulleres. A xente realmente preparada a altos niveis son homes e isto é consecuencia do primeiro”, puntualiza Pablo Castiñeira, xestor de Vella Escola Cultura Urbana. A sociedade e o entorno no que cada un se move non deixan de ter parte da culpa de que isto suceda, pois ás veces non é sinxelo desenvolver prácticas que vaian en contra de estereotipos tan arraigados no noso día a día.

O motivo desta desigualdade, que aínda perdura en moitas das disciplinas, é a masculinización que sempre xirou en torno á cultura urbana, moito superior á existente noutras vertentes da arte. Tratando de analizar o porqué deste fenómeno, Xoana Almar explicou que “o mundo da arte urbana leva consigo uns condicionantes relacionados coa ilegalidade, coa rúa, a nocturnidade e a soidade, que todos sabemos que non son os mesmos para un home que para unha muller”, algo co que concordan todos os demais.

Como conclusión, dicir que malia os avances destes últimos anos nalgunha das disciplinas, aínda queda moito camiño por andar. O foco está agora nunha educación en igualdade, xa que se dende este ámbito non se traballa o conflito, será complicado conseguir algo, é dicir, seguramente haxa moitas máis mulleres artistas das que se coñecen, pero se nos libros non temos referencias sobre isto, seguirán quedando no esquecemento. En canto ao tema de contratar homes ou mulleres, tanto en festivais de música como de pintura ou graffiti, estamos ante un caso máis da chamada discriminación positiva, coa que non todos os individuos comungan, pero é certo que ao partir dunha situación de desvantaxe para o xénero feminino, accións coma esta axudan a visibilizar e son necesarias, aínda que teñen que primar talento e calidade sobre o xénero.

Loxicamente, o ideal sería acadar un punto no que a igualdade real non leve aos organizadores de eventos a pensar no número de mulleres ou homes cos que contan, para o que precisamos un cambio tanto na xa mencionada educación coma no subconsciente. Erradicar este enfrontamento de xéneros é un compromiso de todos.

Acción

Co sitio, día e participantes confirmados, a organización da acción vai por bo camiño. Xa contamos co orzamento dos custos de imprenta, só falta que os artistas manden as súas obras para imprimilas. Agardamos que a acción sexa un éxito, achegando a un público xeral, descubridor destes artistas, e ó público máis especializado, metido no mundo da arte en Compostela. Estes últimos teñen unha grande importancia, posto que poden interesarse polo Observatorio e querer participar nel. Este público especializado que se pode interesar pola nosa actividade é o retorno que obtemos.

Nesta conversa participaron:

• Xoana Almar, muralista e pintora da cooperativa Cestola na Cachola.
• Pablo Castiñeira, breakdancer, xestor e fundador de Vella Escola Cultura Urbana.
• Alicia Groba, música.
• Deiviz Kostoya, pintor e xornalista.
• Andrés Toimil, músico profesional.
• Elisa Sánchez, cantante e activista feminista.

Ligazóns:

• Becerra, J. (21 de decembro de 2018). Mujeres que exigen su sitio en la música. La Voz de Galicia. Recuperado de: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2018/12/21/mujeres-exigen-sitio-musica-cronicas-corunesas/0003_201812H21C4997.htm
• DesOrdes Creativas (s.f.). Recuperado de: https://concello.ordes.gal/p/desordes-creativas
• Sotelino, B. (28 de setembro de 2017). Tres mujeres ponen cara al maltrato en un mural de O Berbés. La Voz de Galicia. Recuperado de: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/vigo/2017/09/28/tres-mujeres-ponen-cara-maltrato-mural-berbes/0003_201709V28C6991.htm